Plastyczność mózgu tłumacza
Mózg, podobnie jak język, jest plastyczny – reaguje na zmiany otoczenia, rozwija się adekwatnie do warunków, w których się znajduje. Dowiedziono tego już 20 lat temu, podczas wielokrotnie cytowanych badań londyńskich taksówkarzy, którzy słyną z niesamowitej znajomości ulic tego ogromnego, poplątanego miasta. Ich mózgi okazały się różnić od przeciętnego mózgu rozmiarem struktury związanej z pamięcią i orientacją przestrzenną, czyli hipokampu – u taksówkarzy był znacząco większy!
Kolejne badania udowodniły, że to nie ludzie o przerośniętych hipokampach wybierają karierę w zawodzie taksówkarza, lecz raczej jazda „z pamięci” po ulicach Londynu powoduje rozrost tego obszaru mózgu. Można zatem pokusić się o hipotezę – być może wszystkie zawody, które wymagają intensywnego korzystania z kilku funkcji poznawczych jednocześnie, znajdują odzwierciedlenie w ludzkim mózgu? Jak zatem wyglądałby typowy „mózg tłumacza”?
Złożoność mózgu tłumacza
Przede wszystkim mózg tłumacza nie jest łatwy do zbadania, bo język jest jedną z najbardziej złożonych funkcji poznawczych człowieka. Przeprowadzono setki badań na temat dwujęzyczności – dowiedziono, że biegła znajomość języków opóźnia demencję, reorganizuje mózg do bardziej wydajnej pracy, poszerza perspektywę poznawczą. Osoby mówiące w więcej niż jednym języku są bardziej elastyczne, mniej skłonne do ksenofobii i nietolerancji. Generalnie rzecz biorąc, znajomość języków jest bardzo wartościowa dla rozwoju mózgu.
Jednak proces tłumaczenia to coś więcej, niż sama dwujęzyczność – centrum dowodzenia musi ogarnąć jednocześnie lub naprzemiennie percepcję i produkcję dwóch różnych języków. Funkcjonalny rezonans magnetyczny ujawnia duże zaangażowanie lewej półkuli w tłumaczenie, a zwłaszcza odpowiedzialnego za generowanie mowy ośrodka Broki, lecz cały proces wymaga synchronizacji obu półkul i intensywnego zaangażowania licznych obszarów mózgu, nie tylko tych odpowiedzialnych za funkcje językowe.
Dowiedz się więcej o wyzwaniach tłumacza z naszego artykułu o tłumaczeniach specjalistycznych.
Tłumaczenia ustne – prawdziwa supermoc!
Jeszcze większym wyzwaniem jest zbadanie tłumaczy symultanicznych i konsekutywnych, ponieważ podczas tłumaczenia ich mózgi jarzą się niczym choinka – aktywują się struktury odpowiedzialne za pamięć, produkcję mowy, słuch, rozumienie mowy, koncentrację, regulację hormonów stresu i wiele innych obszarów. Pewna struktura intensywniej niż pozostałe wyróżnia się podczas badania – z wyglądu przypominające rogalik, niepozorne jądro ogoniaste.
Jądro ogoniaste z założenia nie jest obszarem związanym z funkcjami językowymi – odpowiada raczej za podejmowanie racjonalnych decyzji i zaufanie. Zarazem jednak coraz więcej badań pokazuje, że ta struktura jest swego rodzaju dyrygentem orkiestry, koordynującym pracę różnych części mózgu podczas najbardziej złożonych zachowań. Wyniki badań tłumaczy symultanicznych potwierdzają nową teorię neuronaukową – nasze najbardziej wyrafinowane zdolności nie mają przypisanych na wyłączność wyspecjalizowanych obszarów mózgu, lecz wymagają błyskawicznej koordynacji pomiędzy strukturami kontrolującymi bardziej ogólne zadania. Innymi słowy, tłumaczenie symultaniczne wymaga od mózgu wejścia na wyższy poziom aktywności i… nie dla każdego jest to osiągalne!
Dowiedz się z naszego artykułu, dlaczego mózg jest najbardziej aktywny podczas ekstremalnie trudnych tłumaczeń medycznych!
Warto tłumaczyć
Wnioski z badań dobrze wróżą – praca tłumaczy znacząco zwiększa szanse na opóźnienie związanych ze starzeniem się zmian w układzie nerwowym, a ich mózgi wyróżnia umiejętność błyskawicznego przełączania się pomiędzy funkcjami poznawczymi, za co odpowiada jądro ogoniaste. Co ciekawe, badacze często łączą aktywność jądra ogoniastego ze skupianiem się na negatywnych aspektach sytuacji… uzasadnianie tym ogólnego pesymizmu wśród tłumaczy to chyba zbyt daleko idący wniosek, ale może jednak coś w tym jest? Tak czy inaczej, warto tłumaczyć, nawet jeśli kosztem tej pracy jest konieczność noszenia okularów – korekcyjnych i różowych jednocześnie.
Sprawdź również: biuro tłumaczeń Warszawa – ReddoTranslations